Bazı ürünler üretildikleri bölge ile özdeşleşirler ve böyle tanınırlar. Bu ürünlerin varlıklarını ve tüm haklarını uzun yıllar boyunca korumaları için coğrafi işaret alması gerekir. Coğrafi işaret tescili başvurusu yaparak, bu işaretler elde edilebilir.
Coğrafi işaretler özellikle bölgesel ürünlerin uluslararası alanda tanıtılması açısından da son derece önemlidir. Peki, coğrafi işaret tescili nedir ve nasıl alınır? Yazımızın devamında bu sorularının yanıtlarını vererek, tüm süreci adım adım açıklayacağız.
Coğrafi işaret, bir ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve üretildiği coğrafi alan ila arasında bulunan bağlantıyı gösteren ve koruma altına alınan tescil belgesidir. Coğrafi işaret tescili ile ürünün tanımı, kalitesi, geleneksel yapısı, yöreden elde edilmiş olan hammaddesi ile tüm yerel niteliklere bağlı olarak üne kavuşmuş olan ürünlerin korunması sağlanır.
Coğrafi işaret tescili ile ilgili tüm kurallar 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile belirlenmiştir. Bu kanunun 34’üncü maddesine göre özetle şu ifadelere yer verilmiştir;
Coğrafi İşaret
Üründe belirgin bir niteliğin bulunduğu, ününün olduğu ya da özellikleri bakımından yöre, alan, bölge ya da ülke ile özdeşleşmiş olan ürünü gösteren işarete verilen isimdir. Coğrafi işaretler; menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescillenmektedir. Tarım, maden, gıda, el sanatları ve sanayi ürünleri coğrafi işarete konu olabilmektedir.
Menşe Adı
Bir ürünün, tüm esas nitelikleri belirli olan bir coğrafi alanla özdeşleşmesi ve bu alana ait beşeri unsurlardan kaynaklanması durumuna menşe adı denmektedir. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer tüm işlemlerin belirlenmiş coğrafi alanın sınırları içerisinde yapılması gerekir. Bu açıdan menşe adı olarak ifade edilen coğrafi işaretlerin bölgeleri ile bağları çok kuvvetledir.
Mahreç İşareti
Belirgin bir ünü, niteliği ve diğer özellikleri itibariyle, bir coğrafi alanla özdeşleşmiş olan; üretim, işleme ve diğer işlemlerden en az birinin belirlenmiş coğrafi alan sınırları içerisinde gerçekleşmesi gereken ürünlerde, coğrafi işaretlere mahreç işareti adı verilir.
Hammaddesi ya da üretim ve işleme aşamalarından birinin yörede gerçekleşmesi durumunda mahreç işaretiyle tescillenen ürün, diğer aşamalarda işlenmesi ve diğer işlemlerin yöre dışında da gerçekleşmesi mümkündür.
Coğrafi işaret tesciline kimler sahip olabilir ve tescil belgesi nasıl alınır soruları, birçok kişi tarafından sıklıkla sorulmaktadır. Yazımızın bu bölümünde coğrafi işaret tescil belgesi hakkındaki sorulara cevap olacağız.
İlk olarak, ürünle ilgili menşe adı mı yoksa mahreç işaretine mi başvuru yapılması gerektiği araştırılmalıdır. Sonrasında ise gerekli belgeler hazırlanarak Türk Patent ve Marka Kurumu’na ürünün coğrafi işareti alması için tescil başvurusu yapılır.
Bir ürünün coğrafi işaret tescili alabilmesi için başvuru yapacak kişilerin şu belgeleri hazırlaması gerekmektedir;
Başvuru formu
Yapılan talebin coğrafi menşe ya da mahreç işaretlerinden hangisine yapıldığına dair açıklama
Ürünün uygunluğunu kanıtlayan belgeler
Ürünün tanımı ve üretim yöntemiyle ilgili bilgi ve belgeler
Coğrafi alan hakkında bilgiler
Ürünün üretim yöntemleriyle coğrafi alanın ilişkisini ortaya koyan belgeler
Ürünün üretimi ile ilgili tarihsel süreci açıklayan dokümanlar
Denetim süreçleriyle alakalı taahhütnameler
Coğrafi işaretin kullanım şeklini belirleyecek olan etiket, sembol ve ambalaj benzeri dokümanlar
Coğrafi işaret tesciliyle alakalı dikkat edilmesi gereken ve bilinmesi gereken bazı faktörler vardır. Coğrafi işaret tescilinin başvurusundan önce, bu tescil ile bireysel bir hak elde edemeyeceğinizi bilmeniz gerekir. Tescil başvurunun sonucunda elde edilen tüm haklar, o ürünün üretildiği bölgedeki tüm üreticilerin ortak hakkıdır.
Bu çerçevede, coğrafi işaret tescili başvurusu; üretici grupları, yetkili dernekler, vakıflar ile ilgili kamu kuruluşları tarafından gerçekleştirilmelidir. Coğrafi işaret tesciline kimler sahip olabilir sorunun cevabı bu şekildedir.
Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılacak olan başvuru aşamasında teknik bilgilerin kanıtlanması gerekir. Bu sebeple ilgili kamu kuruluşu, uzman ya da üniversitelerden inceleme talep edilebilir. Kurum tarafından talep edilen bu incelemenin tüm maliyeti ise başvuru sahibi tarafından ödenir.
El sanatları açısından Bursa bıçağı, Nallıhan iğne oyası, Edirne mis meyve sabunu örnekleri verilebilir. Tarım ürünleri kategorisinde ise, Antep fıstığı, Taşköprü sarımsağı, Kars balı gibi ürünler örnekler arasındadır. Gıda çeşitleri konusunda ise oldukça zengin bir çeşitlilik vardır. Antep baklasından, Bursa kestane şekerine, Maraş tarhanasından, Edirne tava ciğerine kadar birçok ürün bu kategoride yer alır.
Bunların yanı sıra Sivas kangalı, Kars Türk çoban köpeği de hayvan kategorisinde coğrafi işaret tesciline sahiptir.
Siz de bölgenizdeki yöresel ürünlerin coğrafi işaret tescili alması için Alkanlar Patent ile hemen iletişime geçerek, başvuru sürecinde hakkında detaylı bilgi alabilir, profesyonel hizmetlerin keyfini çıkarabilirsiniz.
